De overgang begint eerder dan je denkt

Ik was vorige week op een congres over de overgang waar alle grote namen uit het veld spraken en er veel gelegenheid was voor vragen stellen. Ik begrijp nu eindelijk hoe het komt dat je cyclus verkort (niet door een progesteron tekort!), waar die atypische klachten vandaan komen en welke therapie wel/niet werkt in deze fase. Dus tijd voor een blogje werd het wel weer. Zeker nu het deze september Internationale perimenopauze awareness maand is. Want deze fase wordt nog veel te weinig erkend en herkend, vooral de vroege perimenopauze.

Wel nog een regelmatige cyclus

Al jaren zie ik vrouwen van ca 40-45 jaar op mijn spreekuur met vage klachten: Ik voel me niet meer mezelf, ik heb vaak zo'n gejaagd gevoel, ik word steeds maar vroeg wakker zonder reden, ik heb last van PMS die ik eerder nooit zo had, ik ben snel huilerig, prikkelbaar, ik ervaar minder zelfvertrouwen, het lukt me moeilijker om alle ballen hoog te houden, ik kan niet meer tegen alcohol etc. Maar mijn cyclus? Ja, die is er nog gewoon elke maand. Maar (meestal) wel wat korter dan normaal.

Uiteraard kijk ik bij deze vrouwen eerst naar hun leefstijl, slaap, stressoren, hoe hun relatie gaat, en kinderen, of ze voldoende bewegen, voldoende rust nemen, blij zijn met hun werk etc. Er word vaak bloed geprikt. Maar als alles goed is, alcohol de deur gewezen is, meer ontspanning is ingebouwd en er soms zelfs een psycholoog aan de pas komt, en het dan nog niet lekker gaat?

Bovenstaande is geen uitzondering. Vanaf je 35e immers zet oestrogeen de daling in. En laat dat nou net het hormoon zijn dat een belangrijke rol speelt bij je stemming en slaap. Maar volgens onze huisartsen standaard ben je pas in de overgang bij nachtzweten en opvliegers of vaginale droogheid.

Erkenning

Gelukkig komt er nu erkenning vanuit de Dutch Menopausal Society, de Nederlandse vereniging van gynaecologen gespecialiseerd in overgangsklachten: De overgang kan wel degelijk vroeg beginnen. Wel tien jaar (of eerder) voor je laatste menstruatie. En ook zeker als je nog een regelmatige cyclus hebt met elke maand een eisprong. En het begint juist met atypische klachten en geen opvliegers, die komen (meestal) pas later in het proces.

Het korter worden van de cyclus

Ergens tussen de 40 en 45 begint de cyclus van de vrouw te verkorten om zo tussen de 45 en 47 echt onregelmatig te worden als er eisprongen gaan uitvallen. Het duurt hierna nog enkele jaren voordat de laatste menstruatie plaatsvind. Dit zijn de gemiddelde leeftijden. Sommigen zijn < 40 jaar en een ander pas 58 jaar. Maar grofweg is dat het beloop. Waarom de cyclus verkort, is pas te begrijpen als je snapt hoe een normale cyclus verloopt.

De normale cyclus

In een normale cyclus wordt er in de fase tot de eisprong voornamelijk oestrogeen geproduceerd. Dit noem je de folliculaire fase. En in de fase na de eisprong voornamelijk progesteron. Dit noem je de luteale fase. De luteale fase duurt vrijwel altijd ca 14 dagen. De folliculaire fase wisselt tussen vrouwen. Duurt je folliculaire fase 14 dagen. Dan zal je cyclus 28 dagen duren. Duurt je folliculaire fase 12 dagen, dan heb je een cyclus van 26 dagen etc. Hieronder zie je dat mooi weergegeven.

Ouder wordende eitjes en Inhibine B

De eicellen maken als zij gaan rijpen het stofje Inhibine B aan. Dit stofje remt het FSH (follikel stumelerend hormoon) wat af. Het zegt eigenlijk: er zijn voldoende eitjes aan het rijpen. Oudere eitjes maken minder inhibine B aan, waardoor het FSH minder afgeremd wordt. Het FSH zal wat hoger worden waardoor de eierstokken wat sterker gestimuleerd worden. Dit zorgt ervoor dat de eisprong veel sneller plaats gaat vinden. Bijvoorbeeld al op dag 8. De folliculaire fase verkort dus. De luteale fase duurt nog steeds 14 dagen. In dit voorbeeld verkort de cyclus dan dus naar 22 dagen.

Verkorting cyclus

Verkorting van de cyclus komt dus doordat oudere eicellen minder inhibine B aanmaken en er sneller een eisprong plaatsvind. Het is belangrijk om te weten dat de luteale fase gewoon nog 14 dagen duurt en er nog wel progesteron wordt geproduceerd. Het progesteron valt weg op het moment dat eisprongen gaan uitvallen. De meningen lopen uiteen in hoeverre progesterondaling ook nog voor klachten kan zorgen.

Lager oestrogeen

De klachten bij vrouwen 40-45 lijken voornamelijk te ontstaan doordat de eierstokken al wat minder oestrogeen produceren. Dit heeft invloed op stemming en slaap: PMS achtige klachten, minder stress bestendigheid, slechter slapen, stemmingswisselingen etc.

De verschillende stadia

Hieronder zie je de verschillende stadia in een vrouwenleven. Vanaf stadium -1 vallen eisprongen uit en krijgt de vrouw een echt onregelmatige cyclus. Vanaf dit stadium ontstaan vaak pas de opvliegers. Vrouwen kunnen echter ook al klachten krijgen in stadium -3 en -2. Hier hebben zij nog een cyclus zoals voorheen of juist net wat korter (maar wel nog > 21 dagen). In deze fasen komt soms al wat nachtzweten voor maar verder kunnen er vooral de atypische klachten ontstaan zoals PMS en vroeg wakker worden.