Hormoonspiraal en de effecten op je brein

Somber, angstig, geen zin in seks en donkere gedachtes. Je hoort het steeds meer: vrouwen die dergelijke bijwerkingen koppelen aan het gebruik van de anti conceptiepil. Ook ik heb in de ruim tien jaar dat ik huisarts ben gemerkt dat steeds meer vrouwen "pilmoe" raken en alternatieven zoeken. Iets meer natuurlijks waarbij je je meer "jezelf" voelt. Lastige is dat de kalendermethode (minder betrouwbaar), condoom (minder lekker en gedoe), koperspiraal (meer buikpijn en heviger menstruaties) als alternatief ook niet echt een pretje zijn. Dus komt al gauw het hormoonspiraal in beeld. Omdat ik hier wekelijks vragen over krijg, nu eens een blog over het hormoonspiraal en dan vooral: wat zijn de effecten van al die synthetische hormonen op je brein en beïnvloed het ook je mentale welbevinden?

Helaas is er nog maar weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van hormonen op je brein. Gelukkig komt daar de laatste jaren steeds meer aandacht voor. In de bijsluiter van de pil vind je bijvoorbeeld wel dat het kan leiden tot stemmingsklachten maar bij welke vrouw wel en bij welke niet, is niet duidelijk. Ook niet in hoeverre het bijdraagt aan dergelijke klachten. In allerlei onderzoeken zijn er veel associaties gevonden maar een harde uitspraak is er tot op heden niet over gedaan. Feit blijft dat de meeste pilgebruikers geen klachten ervaren. Of soms wel een beetje maar de voordelen (minder buikpijn, minder bloeden, plannen cyclus, minder migraine, minder PMS en soms juist een verbeterde stemming) voor hen opwegen tegen de nadelen.

Maar dan het spiraal. Hier is nog minder onderzoek naar gedaan. Theoretisch zou je verwachten dat het effect op het brein in elk geval kleiner is dan bij de pil. De pil bevat twee soorten hormonen: oestrogeen en progesteron. Het spiraal bevat alleen progesteron, en dan ook nog een stuk lagere dosis dan die in de pil zit. Dat het spiraal alleen lokaal werkt, is een mythe. Het progesteron uit de spiraal bereikt dus zeker wel je brein.

Wat veel vrouwen als voordeel zien van de hormoonspiraal is het feit dat je in de meeste gevallen je eigen cyclus behoudt. Deze vrouwen houden dus hun eisprong en hun natuurlijke hormoonschommelingen waarbij je je dus zeker "jezelf" kan blijven voelen: waarbij je libido piekt rond de eisprong, je midcyclisch de meeste energie hebt en je vlak voor je menstruatie je wat gespannener, labieler en prikkelbaarder kan voelen. Het heeft het hoogste beschermingspercentage tegen zwangerschap van alle voorbehoedsmiddelen, de menstruatie verdwijnt bijna of in zijn geheel bij de meeste vrouwen en je hoeft 5 jaar lang nergens over na te denken.

Je zou denken dat met bovenstaande, vooral voordelen, de keuze voor het hormoonspiraal, zo gemaakt is. Helaas blijkt dat ook voor een deel van de vrouwen met het hormoonspiraal, de effecten op het brein, niet te verwaarlozen zijn.

Sommigen vrouwen ervaren vooral meer stress en onrust of angstgevoelens na plaatsen van het spiraal. Soms merken ze het verschil pas als ie er weer uit is. Het lastige is dat niet goed is vast te stellen of het nou door die spiraal komt omdat stemming van zoveel factoren afhankelijk is. Maar het lijkt bij een klein gedeelte van de vrouwen wel degelijk een effect te hebben.

Uit onderzoek van het Erasmus MC blijkt dat vrouwen met een spiraaltje hogere cortisolwaarden hebben als reactie op stressvolle situaties. Gemiddeld een hogere hartslag hebben (10/min hoger) dan vrouwen die de pil of niks gebruiken. En daarnaast ook een hoger niveau van haarcortisol hebben (dit zegt iets over je gemiddelde cortisol waarde over een langere periode). Het beïnvloed dus zeker weten je stressrespons.

Bij vrouwen die al wat stressgevoelig zijn, kan het hormoonspiraal dus net dat zetje geven, waardoor je klachten krijgt of je huidige klachten toenemen.

Houdt dus na het plaatsten van het hormoonspiraal goed je stress- en angstgevoelens in de gaten en laat het spiraaltje verwijderen bij twijfel.