Het prikkelbare darm syndroom (PDS) uiting van verstoorde brein-darm as en microbioom

Prikkelbare darm. Je hebt er vast vaker over gehoord of misschien heb je er zelf wel last van. Die kans zit er zeker in aangezien ca 10% van alle Nederlanders dit heeft: buikpijn, buikkrampen, diarree en/of verstopping, een opgezette buik of winderigheid door gasvorming. Pijn in de buik staat op de voorgrond bij PDS. De klachten komen en gaan meestal in perioden.

PDS werd lange tijd gezien als een psychische aandoening. Het zou tussen de oren zitten. Dat kwam vooral omdat er niet een duidelijke lichamelijke oorzaak gevonden kon worden. Tegenwoordig weten we dat het geen psychische oorzaak heeft. Wel kunnen psychische klachten zoals angst en stress, PDS- klachten uitlokken of verergeren.

Inmiddels is er dus wel meer duidelijk over onderliggende oorzaken alhoewel ook deze nog lang niet geheel doorgrond zijn. Naast een erfelijke aanleg spelen onderstaande een rol: brain-gut axis; serotonine; leaky gut; microbioom dysbiose. Deze zaken zijn inmiddels ook door de reguliere geneeskunde omarmd.

BRAIN- GUT AXIS

Tussen onze hersenen en darmen lopen zenuwen. De belangrijkste zenuw is de nervus vagus. Hierover vertelde ik eerder al wat in mijn blog over de polyvagaal theorie. Het is onderdeel van het parasympatische zenuwstelsel. Het zenuwstelsel dat zorgt voor innerlijke rust en balans. De communicatie tussen de hersenen en darmen verloopt via deze zenuw. Het geeft voortdurend signalen door van en naar onze hersenen. Hierdoor merk je bijvoorbeeld dat je aandrang voor ontlasting hebt, hongerig bent, buikpijn hebt of misselijk bent. Het idee bij PDS is dat deze zenuw een beetje te sterk staat afgesteld. Signalen worden te sterk of te vaak doorgegeven aan de hersenen of andersom. Dit verklaard ook waarom mensen met PDS gevoeliger zijn voor pijnprikkels in hun buik.

Serotonine

Het is niet duidelijk waardoor de communicatie tussen hersenen en darmen verstoord is. De hypothese is dat de neurotransmitter serotonine hierin een grote rol speelt. Serotonine zorgt ervoor dat de darmen het voedsel voortstuwen, door de darmen afwisselend aan te spannen en te ontspannen. Door storingen in serotonine kunnen de darmen minder goed of juist teveel bewegen waardoor obstipatie of diarree ontstaat. Ook speelt serotonine een belangrijke rol bij het doorsturen van boodschappen tussen de darmen en het brein. Serotonine regelt in het brein onder andere onze eetlust maar ook onze stemming.

Een ontregeling van de serotonine in het brein speelt een grote rol bij angstklachten en depressies. Wist je dat maar liefst 90% van al het lichaamseigen serotonine zich in de darmen bevindt? En dus "maar" 10% in het brein? Onderzoekers bekijken dan ook of depressies of andere psychische klachten wellicht niet in de darmen beginnen? In elk geval weten we dat er een sterk verband is tussen emoties en darmklachten. Zo hebben mensen bij stress vaak buikpijn, diarree of verstopping.

LEAKY GUT ("lekke darm")

De darmwand vormt de scheiding tussen de buiten- en de binnenwereld. De darmwand moet doorlaatbaar zijn om belangrijke stoffen uit het voedsel op te kunnen nemen in de bloedbaan. Maar aan de andere kant moet de darm ook juist allerlei schadelijke bacterien en stoffen tegen kunnen houden. De darmwand kan beschadigen door verschillende oorzaken. Een daarvan is een maag-darm ontsteking of voedselvergiftiging. Bij zo'n 25% van de PDS patienten is de PDS ontstaan na een infectie. Ook kunnen voedsel allergieen en intoleranties of een slechte samenstelling van het microbioom leiden tot een leaky gut en hiermee mogelijk tot PDS. Er wordt ook wel gedacht dat een leaky gut leidt tot een te actief immuunsysteem (doordat er stoffen het lichaam in komen waar het immuunsysteem alarm op slaat) waardoor bijvoorbeeld auto immuun ziektes als Hashimoto of Reuma kunnen ontstaan. Het lichaam gaat nu de lichaamseigen cellen aanvallen.

MICROBIOOM EN DYSBIOSE

In onze darmen leven miljarden bacteriën. Dit noemen we het microbioom (zie ook mijn eerdere blog over het microbioom). De bacteriën zijn belangrijk voor een goede spijsvertering. Ook maken ze allerlei belangrijke stoffen. De samenstelling van het microbioom van mensen met PDS verschilt van die van gezonde mensen. Het lijkt erop dat bepaalde darmbacteriën verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de klachten. Als de schadelijke bacteriën toenemen, kan het microbioom uit balans raken en kunnen er klachten ontstaan. Belangrijke oorzaken van een dysbiose van het microbioom zijn vooral stress, een slecht voedingspatroon, medicatie als antibiotica of maagzuurremmers en infecties. Het is veelal nog een grote black box maar met een gezonde leefstijl behoudt en verkrijg je een gezond microbioom. Ik verwacht in de toekomst dat er veel meer evidence based informatie beschikbaar komt waardoor er nog betere geindividualiseerde adviezen gegeven kunnen worden.

BEHANDELING

Binnen de reguliere geneeskunde zijn er enkele therapieën waar voldoende wetenschappelijk bewijs voor is, dat het helpt bij PDS:

Medicatie

- Medicatie tegen verstopping, buikpijn of diarree. Dit zijn uiteraard symptoom bestrijders en pakken niet de oorzaak aan.

-SSRI: serotonine heropname remmer. Verhoogt het "vrije" serotonine in je darmen en brein. Het is een anti depressivum maar blijkt ook goed te helpen tegen PDS klachten. Zie hierboven ook de serotonine hypothese. Ook dit is een symptoombestrijder.

Leefstijl:

Beter is het om eerst je leefstijl te optimaliseren:

-Het verminderen van stress. Stress is niet de oorzaak van de PDS maar zorgt wel voor een toename van klachten. Minder stress, zorgt voor minder klachten.

-Voldoende vocht en een gezond voedingspatroon met voldoende groente, fruit en onbewerkt eten. Geen alcohol en niet roken, weinig koffie. Voldoende slaap.

-Voeding speelt een grote rol bij PDS. Vrijwel alle patiënten geven aan dat voeding van invloed is op hun klachten en dat bepaalde voedingsmiddelen klachten kunnen verergeren en andere deze juist weer kunnen verminderen. Bij PDS ontstaan de klachten vaak doordat de darmen overgevoelig zijn en hierdoor sneller reageren op bepaalde voedingsmiddelen. Ongeveer 75% van de mensen met PDS-klachten geeft aan baat te hebben bij een verandering of aanpassing in het dieet. Zo helpt het bij sommigen om bijvoorbeeld meer vezels en vocht toe te voegen aan de voeding. Terwijl bij anderen vezels juist meer klachten geven zoals een opgeblazen gevoel en pijn.

Welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken is heel wisselend per persoon. Om erachter te komen welke voeding bij jou klachten geeft, kun je dit uitzoeken onder begeleiding van een diëtist.

FODMAP dieet

FODMAP is een verzamelnaam voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden. Monosacchariden en Polyolen. Dit zijn soorten koolhydraten die slecht of niet opgenomen worden in de dunne darm. Er zijn 6 FODMAP groepen.

Bij dit dieet elimineer je 6 weken alle FODMAP groepen. Als het goed is heb je na die 6 weken geen PDS klachten meer. Vervolgens voeg je per week 1 groep toe om erachter te komen welke groep(en) klachten veroorzaken. Het is een intensief dieet dat je onder begeleiding van een diëtist moet doen.

Er zijn ook wel gedachten dat niet zozeer het vermijden van de FODMAP's de klachten doet verminderen maar dat dit dieet de samenstelling van de darmflora verandert naar een gezondere flora.

Uitgebreide informatie over fodmap is te vinden op www.fodmapdieet.nl,

Naast bovenstaande bewezen therapieën, is er wel meer mogelijk. Mocht je geen of te weinig verbetering met leefstijl aanpassingen en fodmap dieet ervaren, dan kan een microbioom analyse eventueel het proberen waard zijn. Of hypnotherapie. Bespreek altijd met een arts wat voor jou wel of niet zinvol is.